Bi’ Bilgi Doğru Mu?

Yazar: Emir Gül

Editör: Bilge Dal

Bilgi! Günlük hayatımızda ve siber hayatımızda, özellikle sosyal medya gibi mecralarda,  bilgi bombardımanına tutuluyoruz. Kimi zaman doğru, kimi zaman ise yanlış, uydurulmuş bilgiler oluyor bunlar. Denk gelen bilgi yanlışsa bu bilgiler, genellikle kafa karışıklığına, yerli yersiz endişeye, gereksiz ve anlamsız tartışmalara, korkuya, kısacası bireysel veya sosyal kaosa sebep olmakta. Peki ya bu bilgi doğru mu?

Yanlış bilgi yayılımı ve dağıtımı, özellikle sağlık, ekonomi, politika, bilim ve din gibi, insanların kolayca manipüle edilebileceği, derinden etkilenebileceği alanlarda ortaya çıkmakta.  Örneğin, son günlerde gündemde olan, dünya genelini de ilgilendiren bir konu olan Covid-19 ve sonuçları ile ilgili, tıpkı bu virus gibi hızlıca yayılan yanlış haberlere en az bir kere de olsa rastlamışızdır.

Bu yazımda ise kendi fikirlerimi de dahil ederek size internetteki yanlış bilgileri nasıl teyit edebileceğimizi anlatacağım.

• Bilgi Kaynağının Güvenirliğini Teyit Etme: Bu önemli bir adım ve bence ilk adım olmalı. Yanlış bilgilerin çoğunun ilk çıkış noktası: sahte profiller, güvenilir olmayan internet siteleri. Herhangi bir profile veya internet sitesine girdiğimizde, profilin orijinal olup olmadığını teyit etmek, daha az şüpheli profiller var mı diye kontrol etmek ve karşılaştırmak, bir internet sitesine girdiğimizde ise URL’de bir değişiklik var mı veya şüpheli duruyor mu diye kontrol etmek yararlı olacaktır.

(Not: Phishing Attacks, Türkçesiyle, Oltalama saldırıları, günümüzde çok revaçta. Artık yalnızca oltalama mailleri değil, link paylaşılabilen neredeyse her ortamda bu tür saldırılarla karşılaşmaktayız. Bu sebeple bir linke basmadan önce, formatını, adının *normal* olup olmadığını ayrıca kontrol etmeliyiz.)

    Verilen bilginin kaynağının gerçekten var olup olmadığına da bakmalıyız. Kaynak varsa bile, güvenilir olup olmadığı, kaynağın yayımcısının kim olduğu da önemli.

Ek olarak tarih konrolü yapmak da, yararlı çünkü maruz kalınan bilgi eski bir bilgi olabilir.

• Bilgiye Karşı Şüpheci ve Eleştirel Olmak: İnternetten herhangi bir bilgi edinirken aniden tepki vermek yerine, bilgiyi edinirken kendi kendimize şu tarz soruları sormaya alıştırmalıyız; “Gerçekten böyle mi?”, “Böyle bir şey doğru olabilir mi?”, “Bunu destekleyecek bir şey biliyor muyum?” gibi.

Bilgiyi edindikten sonra kendi bilgi süzgecimizden geçirerek belirtilen şeyin doğru olup olamayacağına dair faydalı bir ön yargı edinmeliyiz.

• Tek Bir Kaynağa Bağlı Kalmamak: Önceki adımları uyguladıktan sonra, sizlere verebileceğim son öneri, tek bir kaynağa bağlı kalmamak olacak. Eğer edindiğiniz bilginin şüpheli olduğunu düşünüyorsanız ve gerçekten kritik bir bilgiyse, bu bilgiyle ilgili birçok içerik internette olacaktır. Dolayısıyla, birden çok kaynaktan bilgiyi araştırmakta, kaynakların bilgide neyi vurguladığını, neyi anlatmak istediklerini teyit edip ayrıca bunları da karşılaştırmakta fayda var.

Bu yazımda size edindiğim bilgileri kendi fikirlerimle sentezleyerek nasıl yanlış bir bilgiyi teyit edebileceğimizi açıklamaya çalıştım. Başta biraz uğraştırıcı gözükse de sonrasında zaten refleks haline gelecek ve siz de zaman zaman düşülen kaos ortamından kurtulmuş olacaksınız

Kaynak: https://www.guvenliweb.org.tr/blog-detay/sosyal-medyada-yalan-haber-nasil-tespit-edilir