Osmanlı’yı Etkileyen Bir İmparatorluk; Doğu Roma İmparatorluğu’nun İncelenmesi ve Osmanlı ile Karşılaştırılması.

Osmanlılar, kurulduğunda askeri sistemleri tipik Orta Asya Türklerinin askeri yapısına sahipti yani orduyu çoğunlukla süvariler oluşturuyordu özellikle atlı okçular oluşturuyordu. Ancak sonradan Osmanlıların askeri yapısı, bir süre sonra düzenli ve maaşlı birliklere dönüşmeye başladı ve ordunun ağırlık merkezini yeniçeriler olarak adlandırdığımız piyadeler oluşturmaya başladı. Zaten Osmanlılara şöyle bir baktığımızda sabit bir yapısı bulunmuyordu. Sürekli değişen bir sistemi vardı yani mozaik bir yapısı vardı. Peki, bu nasıl oluyor? Sorunun cevabını doğrudan doğruya Osmanlı’nın kurulduğu ve yayıldığı coğrafyaya bakmamız gerekiyor. Neler vardı bu coğrafyada? Osmanlılar, Anadolu’nun batısında Güney Marmara bölgesinde kurulmuştu. Sınırında Doğu Roma İmparatorluğu vardı ve Osmanlılar her daim Doğu Roma ile büyük bir etkileşime giriyordu. Osmanlılar Rumeli’ye geçtiklerinde Bizans’ın neredeyse tüm yapılarını doğrudan alıp benimsemişti. Gerek kültürü olsun, gerek askeri yapısı olsun her şeyini almaya başladı ama bunu az da olsa değiştirip kendine göre uyguladı. Bir yandan da Selçuklulardan kalma sistemleri de kullanıyordu. Biz burada Doğu Roma’nın Osmanlı’yı askeri ve ekonomik açıdan nasıl etkilediğini işleyeceğiz.

Doğu Roma’nın Askeri ve Ekonomik Yapısının Kısaca İncelenmesi

Doğu Roma İmparatorluğu, Kuzey sınırlarını güvence altına aldıktan sonra Doğu’ya bir dizi sefer düzenledi ve Doğu sınırlarını genişletti. Bu genişleme sonucu Doğuda Sasaniler ile sınır komşusu oldular ve İS 602’de Bizans İmparatoru’nun suikaste kurban gitmesi sonucu 602-628 yılları arası Büyük Bizans-Sasani Savaşları başladı. Bu savaşlardan önce Doğu Roma’nın askeri ve ekonomik yapısı Roma İmparatorluğu’ndan kalma idi. Her konuda tıpatıp Roma sistemleri uygulanıyordu. Ancak bu savaşlardan sonra bazı sistemlerde değişiklikler meydana geldi. Örneğin bu savaşlar sırasında orduda süvarilerin ve özellikle atlı okçuların ne denli önemli olduğunu anladıklarında askeriyede bu gruplara ağırlık verildi. Ekonomi yapısında ise bir takım değişikliklere gidildi. Sasaniler, bizim İkta Sistemi olarak bildiğimiz toprak sistemini uyguluyorlardı. Bu sistem sayesinde devlet hazinesinden para çıkmadan devlet görevlilerin maaşları ödeniyordu. Bizans ise bunun daha ekonomik olduğunu ve savaş masraflarını arttırmak amacıyla bu sistemi değiştirerek aldı ve uygulamaya koydu. Latifundia denen bu sistem şu şekilde uygulanıyordu: ülkenin tüm topraklarını devlet görevlileri arasında paylaştırılıp buralara vali olarak atanıyorlardı. Ancak devlet görevlileri vali oldukları bu topraklara gidemeyecekleri için kendilerinin seçtikleri valileri buraya gönderiyorlardı. Bu topraklardan düzenli vergi toplanıyor, ancak verginin 1/3 ü devlete gidiyordu geri kalanı ise devlet görevlileri arasında bölüşülüyordu. Ardından buraya atana vali bu topraklarda asker yetiştirmekle yükümlü idi. Özellikle buralardan süvarilerin yetiştirilmesine özen gösteriliyordu fakat şöyle bir kural vardı; valinin yetiştireceği asker sayısı bir ordu oluşturacak şekilde olmayacaktı bu sayede askerler sayesinde valinin güçlenmesi engelleniyordu. Bir de şöyle bir husus vardı; Bu toprak sistemi liman bölgeleri için geçerli değildi buralardan elde edilen gelir doğrudan devlet hazinesine aktarılıyordu.

Osmanlı Askeri ve Ekonomik Yapısının Kısaca İncelenmesi

Osmanlılar, Bizans ile karşılaştıklarında neredeyse Bizans’ın tüm sistemini benimsemişti fakat az da olsa Selçukluların sistemlerini de uyguluyorlardı. Daha doğru bir ifadeyle, Osmanlılar, her iki devletin sistemlerini bütünüyle alıp bunları kendince yorumlamıştı. Örneğin Türk askeri sisteminde piyadeler ağırlıklı değilken, Osmanlılar ile piyadeler ana güç olmuştur fakat öte yandan eski geleneklerini unutmayıp orduya ikinci bir ana güç olarak süvarileri de eklemişti. Yani orduyu hem piyadeler, hem de süvariler olmak üzere iki vurucu güç oluşturuyordu. Osmanlılar, Bizans ile karşılaştığı andan itibaren sürekli bir etkileşim içindeydiler. Bizans ile yaptıkları bu etkileşim sayesinde Roma İmparatorluğu’nu öğrendi ve Roma’nın tarihini inceledi. Osmanlılar, bu etkileşim sonucu artık şunu fark etmişlerdi; “İmparatorluk olmak için Romalı olmak zorundasın.” Gerçekten de durum bundan ibaret. Çünkü sistematik bir İmparatorluk yapısına sahip olan tek İmparatorluk, Roma İmparatorluğu idi. Sadece Osmanlılar bunun farkında değildi aynı zamanda Germenler de farkındaydı, onlar da İmparatorluk olmak için Romalı olmanın zorunluluğunu biliyorlardı ve bu yüzden kendilerine Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu adını verdiler ama onlar, Romalı olamadı çünkü Osmanlılar gibi Roma sistemini uygulayamadılar. Osmanlıların karşılarında çok iyi örneği vardı; Doğu Roma İmparatorluğu. Bu sayede Roma’yı çok iyi örendi ve Roma sistemini çok iyi uyguladılar ama yine de kendi öz kimliklerini unutmadan Selçuklu modelini de benimsediler.