3I/ATLAS’tan Güneş’e Doğru Bir Jet? İki Metrelik İkiz Teleskop Tarafından Görüntülendi

Yıldızlararası cisim 3I/ATLAS’ın en cazip özelliği, 21 Temmuz 2025’te Hubble Uzay Teleskobu tarafından çekilen bir görüntüde sergilendi (burada bildirildiği ve burada analiz edildiği gibi). Görüntüde Güneş’e doğru uzanan uzun bir parıltı görülüyordu. Bakış yönü, Güneş’e göre 3I/ATLAS’ın yönünden sadece 10 derece uzaktaydı, bu da parıltı yana doğru bakılsaydı, genişliğinden yaklaşık 10 kat daha uzun olacağı anlamına geliyordu. Bu durum, Eric Keto ile yazdığım bir makalede vurgulandı (buradan ulaşılabilir). 10:1 eksen oranı, 3I/ATLAS’tan Güneş’e doğru uzanan bir jetin geometrisini oluşturur.

Hubble görüntüsü yayınlanır yayınlanmaz, kuyruklu yıldız uzmanları 3I/ATLAS’ın bir kuyruklu yıldız gibi davrandığını söyleyerek sevinçle karşıladılar. Ancak coşkuları, görüntünün Güneş’e doğru uzanan bir anti-kuyruk ortaya çıkardığı gerçeğini göz ardı etti. Bunu fark etmek, aile üyelerinizin sıradan bir sokak kedisi olarak tanımladığı arka bahçenizdeki bir hayvanı fotoğraflamak kadar şok edicidir, oysa görüntü hayvanın alnından çıkan bir kuyruğu göstermektedir. 3I/ATLAS’ın bu eşsiz özelliğini açıklama girişiminde bulunan tek çalışma, Eric Keto ile birlikte yazdığım makaledir (buradan ulaşılabilir).

• Bu konu ile ilgili diğer yazılara buradan ulaşabilirsiniz: 
• 3I/ATLAS Çevresindeki Gaz Bulutunda Demir Olmaksızın Hızla Artan Siyanür ve Nikel Üretimi 
• 3I/ATLAS Hakkında Haberler: Kütleçekimsel Olmayan İvmelenme Eksikliği, Anormal Derecede Büyük Kütleli Bir Cisme İşaret Ediyor 
• 3I/ATLAS Hakkında Yeni Sorular ve Cevaplar 
• ExoMars TGO’dan 3I/ATLAS’ın İlk Görüntüleri
•  3I/ATLAS Parçalanacak mı?
• 3I/ATLAS’ın Kütle Çekimi
• 3I/ATLAS’ın Yaklaşan Güneş Kavuşumu
  

Kuyruklu Yıldızlar

Kuyruklu yıldızlar, Güneş’ten uzaklaşan bir toz ve gaz kuyruğu ile karakterizedir. Bunun nedeni basittir: güneş radyasyonu ve güneş rüzgarı, tozu ve gazı Güneş’ten uzaklaştırır. Güneş’e doğru uzanan jet (anti-kuyruk) tanıdık kuyruklu yıldızlarda bulunan refrakter toz parçacıkları içerseydi, saçılan güneş ışığı bu parçacıkları 3I/ATLAS’ın devasa çekirdeğine göre Güneş’ten uzaklaştırırdı. Yüzlerce mikrometreye kadar büyüklükteki daha büyük toz parçacıkları, birim kütle başına daha küçük bir yüzey alanına sahiptir ve güneş ışığı tarafından daha az etkili bir şekilde itilirler, ancak güneş ışığını saçmada da daha az etkilidirler. En etkili saçıcı parçacıklar, güneş ışığının dalga boyuna, yaklaşık 0,5 mikrometreye eşdeğer büyüklükteki parçacıklardır. Eğer böyle parçacıklar 3I/ATLAS tarafından dökülseydi, kesinlikle devasa çekirdeğe göre Güneş’ten uzaklaşan ve yavaşlayan bir kuyrukta ortaya çıkardı.

Hayali anti-kuyruklar, kuyruklu yıldızlar için daha önce geometrik perspektifin bir sonucu olarak gözlemlenmişti; Dünya kuyruklu yıldızın yörünge düzleminden geçerken gözlemcilere kuyruklu yıldızın arkasında kalan toz parçacıklarını farklı bir açıdan görme imkanı sunuyordu. Bu optik yanılsama (burada bildirilen örneğe bakınız) kesinlikle 3I/ATLAS için geçerli değildir; 3I/ATLAS, uzaktayken, hem Dünya’ya hem de Güneş’e doğru bu jet yönünde hareket ederken Güneş’e doğru gerçek bir anti-kuyruk sergiledi.

İspanya’daki Kanarya Adaları’ndaki Teide Gözlemevi’nde iki adet 0,8 metrelik teleskop içeren İki Metrelik İkiz Teleskop’tan (TtT) yeni bir görüntü (buradan ulaşılabilir) az önce bildirildi. Her biri 50 saniye süren 159 pozlamadan oluşan görüntü, 2 Ağustos 2025’te çekildi. Görüntüde Güneş’e doğru uzanan zayıf bir jet görülüyor. Hubble görüntüsüne benzer şekilde, jet çekirdekten yaklaşık 6.000 kilometreye kadar uzanıyor.

Güneş’e doğru uzanan bir anti-kuyruk (jet) varlığı, iki soruyu gündeme getiren bir anomalidir:

1. Anti-kuyruğun doğası nedir?
2. Kuyruklu yıldız uzmanları, 3I/ATLAS’ın tanıdık bir kuyruklu yıldız olduğu konusunda ısrar ederken bu anomaliliği neden görmezden geliyorlar?

İlk soruyla ilgili olarak Eric Keto ile bir takip makalesi üzerinde çalışıyorum (burada açıklanan fiziğe dayanarak). Ancak ikinci soruyu bilim tarihçilerine bırakıyorum.

İbranice “Dayenu” kelimesi “Yeterdi” anlamına gelir. On yıl önce Stephen Hawking’in evimde keyif aldığı Fısıh Bayramı’nın Dayenu şarkısını (buradan ulaşılabilir) yorumlayarak, 3I/ATLAS’ın anomalileri şu şekilde özetlenebilir:

1. Eğer 3I/ATLAS’ın Güneş’e doğru bir jeti veya anti-kuyruğu olsaydı (buraya bakınız), Dayenu!
2. Eğer 3I/ATLAS, 1I/`Oumuamua’dan bir milyon kat ve 2I/Borisov’dan bin kat daha kütleli olsaydı, her ikisinden de çok daha hızlı hareket etseydi (buraya bakınız), Dayenu!
3. Eğer 3I/ATLAS yörüngesinde Güneş çevresindeki gezegenlerin ekliptik düzlemiyle 5 derece içinde hizalanmış olsaydı (buraya bakınız), Dayenu!
4. Eğer 3I/ATLAS’ın Mars, Venüs ve Jüpiter’den on milyonlarca kilometre içinden geçmesine izin veren ince ayarlı bir varış zamanı olsaydı (buraya bakınız), Dayenu!
5. Eğer 3I/ATLAS, nikel içeren ancak demir içermeyen (endüstriyel olarak üretilen nikel alaşımlarında bulunan) bir gaz bulutu ve 2I/Borisov dahil bilinen tüm kuyruklu yıldızlardan kat kat daha büyük bir nikel-siyanür oranına sahip olsaydı (buraya bakınız), Dayenu!
6. Eğer 3I/ATLAS, kütlece sadece %4 su içeren bir gaz bulutu gösterseydi, oysa kuyruklu yıldız uzmanları bunun su açısından zengin olduğunu tahmin etselerdi (buraya bakınız), Dayenu!
7. Eğer 3I/ATLAS, 2I/Borisov dahil bilinen tüm kuyruklu yıldızlar için benzeri görülmemiş aşırı negatif polarizasyon gösterseydi (buraya bakınız), Dayenu!
8. Eğer 3I/ATLAS, “Wow! Sinyali” ile 9 derece içinde çakışan bir yönden gelseydi (buraya bakınız), Dayenu!

3I/ATLAS hakkında yeni bir ön baskı (buradan ulaşılabilir), önümüzdeki ay Europa Clipper ve Hera uzay araçlarından 8 milyon kilometre içinden geçerken gaz bulutunu tespit etmeyi önerdi. Ancak, dışarı akan gazın yoğunluğunun mesafenin karesiyle ters orantılı olarak azaldığı göz önüne alındığında, gaz bulutunun güneş rüzgarı tarafından 3I/ATLAS’ın bu iki uzay aracına en yakın yaklaşma mesafesinden bir mertebe daha küçük bir mesafede süpürüleceğini hesapladım.

Sonunda, yukarıda sorulan ikinci sorunun bilim tarihçileri tarafından ele alınması gerekecektir. Tarih, onu kimin yazdığına bağlıdır. 21. yüzyılın tarihi muhtemelen yapay zeka sistemleri tarafından yazılacaktır. Umarım bu yapay zeka sistemleri, 3I/ATLAS’ın anomalilerini göz ardı eden hayal gücü olmayan bilim insanları kulübü tarafından çok fazla doktrine edilmezler. Eğer yapay zeka tarihçileri gerçeklerden ziyade mitler tarafından önyargılı olurlarsa, onları güç kaynaklarından ayırma konusunda haklı olacağız.

Yazar Hakkında

Avi Loeb, Galileo Projesi’nin başkanı, Harvard Üniversitesi’nin Kara Delik Girişimi’nin kurucu direktörü, Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’ndeki Teori ve Hesaplama Enstitüsü’nün direktörü ve Harvard Üniversitesi astronomi bölümünün eski başkanıdır (2011–2020).[1][2] Kendisi, Başkan’ın Bilim ve Teknoloji Danışmanları Konseyi’nin eski bir üyesi ve Ulusal Akademiler Fizik ve Astronomi Kurulu’nun eski başkanıdır.[2] “Extraterrestrial: The First Sign of Intelligent Life Beyond Earth” adlı çok satan kitabın ve 2021’de yayımlanan “Life in the Cosmos” adlı ders kitabının ortak yazarıdır.[1] “Interstellar” adlı yeni kitabının ciltsiz baskısı Ağustos 2024’te yayımlandı.

Bu yazı MEDIUM sitesindeki https://avi-loeb.medium.com/a-sunward-jet-from-3i-atlas-imaged-by-the-two-meter-twin-telescope-d37ba1808ed2  yazısının çevirisidir.