Asgari Ücret Artışı Çözüm Değil!

Asgari ücret tartışılırken yapılan gözden kaçan büyük bir hata var: İnsanlar sanıyor ki asgari ücreti yükseltmek şu ankinden daha yüksek yaşam standardına kavuşmayı, satın alma paritesinin artmasını sağlayacak.

Peki gerçekten öyle mi?

Bu soruya benim yanıtım olumlu olmazdı: Türkiye’de mevcut durumda bir asgari ücret artışı söz konusuysa mevzubahis ücret, fiyatları daha arttırmak ve var olan stagflasyonist döngüyü derinleştirmek eğiliminde olacaktır.

Asgari ücret artışının etkilerini birkaç noktada gözlemleyebiliriz: kâr, istihdam ve fiyatlar. Denilebilir ki, asgari ücret artışının sonuçları kâr ve istihdam göstergelerinde pek fazla belli olmamakla birlikte ampirik çalışmalar asgari ücretin etkisinin en fazla fiyatlar üzerinde olduğu yönünde. Tam da bu nedenle ücretler yükseldiğinde, söz gelimi bakkallar ücreti fiyatları yükselterek karşılamaya ya da işçileri çıkartmaya yöneliyorlar.

Karşıt olarak talep eğrilerinin aşağı doğru eğimli olmadığını ve daha yüksek fiyatların satışları düşürmeyeceğini iddia edebilirsiniz. Eğer böyleyse, yüksek asgari ücretin istihdamı azaltması gerekmez. Ancak aşağı eğimli talep eğrilerini terk ettiğinizde diğer türden ikilemlerle karşı karşıya kalırsınız:

Örneğin, bu durumda bir progresif neden “azalan oranlı” tüketim vergilerine karşı çıkmalı? Sonuçta, talep eğrileri aşağı doğru eğim yapmıyorsa, daha yüksek fiyatlar tüketimi düşürmez. Yaşam standartları da tüketime bağlı olduğundan, gerileyen vergiler yoksulların yaşam standartlarını düşürmez.

Elbette talep eğrilerinin aşağı doğru eğimli olduğunu ve gerileyen vergilerin yoksulları olumsuz yönde etkileme eğiliminde olduğunu biliyoruz. Çözmemiz gereken, asgari ücretlerin yükselmesinin fiyatları artırıp artırmaması ve satışları düşürüp düşürmediği. Şimdiye kadar, ampirik kanıtların ciddi bir kısmı arttırdıklarını gösteriyor: Fiyatlar şu veya bu şekilde artma eğiliminde.

Özetlemek gerekirse, asgari ücretin istihdama etkisi üzerindeki ampirik kanıtlar karışık — firmalar her zaman işçi çıkartmıyor. Ancak asgari ücretlerin fiyatlar üzerindeki etkisine dair ampirik kanıtlar oldukça açık -fiyatları artırıyor.

Asgari ücretler fiyatları arttırıyor olabilir. Pekâlâ ,bu artış görece çok önemli mi? Eğer değilse, asgari ücret artışı karşılığı ödenecek ufak bir bedel olabilir mi?
Asgari ücretin her türlü artışının her türlü fiyat ya da sektör üzerinde fazla etkisi olduğunu yahut olmadığını söylemek kesinlikle yanıltıcı olurdu.
Geçen yıl yayınlanan bir çalışmaya göz atabiliriz. Çalışmada, Seattle’da asgari ücretin etkisi inceleniyor ve Seattle’da saat başına asgari ücretin ortalama 8 ila 12 dolar arttığını, ancak öte yandan işgücüne yeni girdi oranlarında önemli bir düşüş yaşandığı tespit ediliyor.

Peki fiyat cephesinde durum ne? Sara Lemos’un çalışmasında belirttiği gibi, asgari ücretin artırılması işletmeler için maliyetleri artırıyor ve işletmelerin buna üç olası yanıtı var: a) kârlarını azaltmak, b) istihdamı azaltmak ya da c) maliyeti tüketicilere daha yüksek fiyatlar vererek karşılamak. Dolayısıyla asgari ücret, işletmelere bir tür vergi gibi davranıyor ve işletmeler de buna göre hareket ediyor.
Bununla birlikte, Lemos’un da analizinde bulduğu gibi, firmalar her zaman aynı şekilde davranmıyor ve fiyatlar yükseldiğinde, bunu genelde farklı derecelerde yapma eğiliminde oluyorlar. Örneğin, asgari ücretteki yüzde 10’luk bir artışın gıda fiyatlarını yüzde 4 arttıracağı ancak toplam fiyatların yüzde 0,4’ten daha fazla artmayacağı sonucuna varıyor.

Daha sonra yapılan çalışmalar da benzer sonuçlara sahip: özellikle gıda fiyatları asgari ücretteki artışlara karşı daha duyarlı olma eğilimindedir. Bunun nedeni, gıda endüstrisinin diğer sektörlere göre asgari ücret ile çalışan daha çok işçiye sahip olması ve bu şirketlerin fiyatı tüketicilere aktararak yanıt vermesi olabilir.
Jonathan Wadsworth, İngiltere özelinde yaptığı araştırmada, birkaç asgari ücret sektöründeki(özellikle de paket yiyecek, kantin yemekleri, otel hizmetleri ve yerel hizmetler) fiyatların diğer asgari ücret sektörlerindeki fiyatlardan çok daha hızlı arttığını gösteriyor….

Sektörden sektöre değişen asgari harcama oranları…

Bu etkiler, asgari ücretin artmasından hemen sonraki dört yıl içinde daha belirgin. Bu sonuç, diğer çalışmalar tarafından otel hizmetlerini de kapsayarak desteklenmektedir.

Bu durum, diğer ülkelerde de geçerli: Örneğin, buradaki çalışma asgari ücretteki yüzde 10’luk bir artışın ABD restoranlarındaki fiyatlarda yüzde 0,7’lik bir artışa yol açabileceğini tespit ediyor. Buradaki benzer bir araştırma, asgari ücretin Fransa’daki restoran fiyatları üzerinde önemli bir etkisi olduğunu gösteriyor.

Elbette bu durum her zaman aynı değil. Çalışmaların az bir kısmı, yiyecek fiyatlarında bile fark edilebilir bir artış bulmazken, diğerleri asgari ücret artışının yüksek olduğu durumlarda dahi artışın çok küçük olduğunu ifade ediyor.

Ancak, durum göründüğünden daha karışık. Tüm yiyecekler asgari ücretteki artıştan eşit derecede etkilenmiyor. Bu durum, aynı lokanta tarafından hazırlanan benzer yemek türleri için de geçerli: ABD’de asgari ücret artışlarının fast-food fiyatları üzerindeki etkisine bakan bir araştırma, asgari ücret artışlarının pizza ve burger fiyatları üzerinde önemli bir etkiye  sahip olduğunu gösteriyor ancak ilginç ki, artışın kızarmış tavuğun fiyatı üzerinde bir etkisi yok.

Şunu belirtmekte fayda var, ampirik çalışmalar tipik olarak işverenlerin ve çalışanların yeni asgari ücrete uyum sağlayabilecekleri büyün yolları incelemekte başarısız olmaktadır. Bu yollar, resmi yan haklara (ücretli izin gibi) dair azalmaları, işin niteliğindeki değişiklikler gibi olasılıkları içerebilir. Bunlara bağlı olarak, istihdamda asgari ücrete bağlı azalmalar daha fazla ya da az olacaktır, ancak standart ders kitabı modeli hala daha geçerlidir.

Sonuç olarak, asgari ücret artışının etkisi söz konusu olduğunda, özellikle gıda için fiyatları daha fazla artırma eğiliminde olduğuna dair güçlü kanıtlar olduğunu söyleyebiliriz. Ancak bu tamamen net değil ve farklı çalışmalar farklı sonuçlara varıyor. Artışın etkisinin olumsuz olması muhtemel görünmekle birlikte, ne kadar olumsuz olacağını kesin olarak söylemek güç.

• Bu yazı daha öncesinde düzensiz.org sitesinde yine Kürşad GÖRGEN tarafından yayımlanmıştır…