Yıldızlararası bir cisim olan 3I/ATLAS, Ekim 2025 boyunca Güneş etrafındaki Mars ve Dünya yörüngeleriyle sınırlı olan kozmik mahallemizden geçerken, kütle çekimini değerlendirmenin tam zamanıdır.
Bir kütle çekimi potansiyel kuyusunun derinliğini ölçmenin iyi bir yolu, ondan kaçmak için gereken hızdır. Örnek olarak Ay’ı ele alalım. Ay yüzeyinden kaçış hızı saniyede 2,4 kilometredir; bu hız en hızlı tüfek mermisinden yaklaşık iki kat daha hızlı, ancak ışıktan 125.000 kat daha yavaştır. Buna karşılık, bir kara deliğin kaçış hızı ışık hızını aşar ve bu da onu nihai bir kütle çekim hapishanesi yapar. Tıpkı sıkça Las Vegas için söylendiği gibi, bir kara deliğin içinde ne olursa olsun orada kalır.
Buna karşılık, 3I/ATLAS gibi katı yoğunluklu bir cisimden kaçış hızı, çapıyla doğru orantılıdır. Yakın zamanda yayımlanan bir makalede (buradan erişilebilir), Güneş’e doğru olan kütle kaybından kaynaklanan geri tepme eksikliğine dayanarak 3I/ATLAS’ın çapı için yaklaşık 5 kilometrelik bir alt sınır hesapladım. 3I/ATLAS’ın parlaklığına dayalı SPHEREx verilerinden ise 46 kilometrelik bir üst sınır türetilmiştir (burada bildirildiği gibi). Bu çap aralığı, 3I/ATLAS’tan kaçış hızının saniyede 1,3 ila 12 metre arasında olduğunu göstermektedir.
Bu konu ile ilgili diğer yazılara buradan ulaşabilirsiniz: 3I/ATLAS Çevresindeki Gaz Bulutunda Demir Olmaksızın Hızla Artan Siyanür ve Nikel Üretimi 3I/ATLAS Hakkında Haberler: Kütleçekimsel Olmayan İvmelenme Eksikliği, Anormal Derecede Büyük Kütleli Bir Cisme İşaret Ediyor 3I/ATLAS Hakkında Yeni Sorular ve Cevaplar ExoMars TGO’dan 3I/ATLAS’ın İlk Görüntüleri 3I/ATLAS Parçalanacak mı?
Spor Dünyası?
Karşılaştırma yapmak gerekirse, 100 metre kısa mesafe koşusunda dünya rekoru 9,58 saniye ile 2009 yılında Usain Bolt tarafından kırılmıştır. Bu, saniyede 10,44 metrelik bir koşu hızına karşılık gelir ki bu da 40 kilometre çapında bir asteroidden kaçış hızına eşittir. Başka bir deyişle, Usain Bolt’un rekor hızındaki bir hareket, 3I/ATLAS’ın çapından daha küçük veya kabaca Rhode Island eyaleti büyüklüğündeki uzay cisimlerinin yüzeyinden havalanmaya neden olurdu. Unutulmamalıdır ki, Usain’in rekor hızına ulaşabilmesi için ciğerleri, yalnızca bir uzay aracının kapalı bir bölümünde sağlanabilecek atmosferik basınçtaki oksijeni tüketmiştir. Kapalı bölümün hızlı bir şekilde dönmesiyle oluşan merkezkaç kuvvetinden kaynaklanan yapay bir yerçekimi olmasaydı, hızlı bedeni uzay aracının duvarlarından sekmeye mahkum olurdu.
3I Atlas
3I/ATLAS, 16,16 saatlik bir periyotla dönüyor gibi görünmektedir (burada bildirildiği gibi). Bu, kuyruklu yıldızların karakteristik özelliği olan santimetreküp başına 0,5 gramlık katı bir yoğunluk için kütle çekimsel kaçış hızının yaklaşık beşte birine, yani saniyede 0,25 ila 2,5 metre arasında bir yüzey dönüş hızına karşılık gelir. Bu dönüş periyoduna sahip bir kuyruklu yıldız çekirdeği için bağlayıcı kütle çekim kuvveti, merkezkaç kuvvetinden on kat daha büyüktür. Hem kaçış hızı hem de dönüş hızı, cismin bilinmeyen çapıyla orantılı olarak değiştiğinden, bu ikisinin oranı çaptan bağımsızdır. Bu koşullar altında, 16,16 saatlik bir periyottaki dönüş, kütle çekimiyle bir arada duran bir kuyruklu yıldız çekirdeğinin parçalanması için gereken eşikten çok daha yavaştır. Ancak daha yoğun bir cisim için kütle çekimi daha güçlüdür. Özellikle, 16,16 saatlik bir periyot için dönüş hızı, demir yoğunluğundaki kaçış hızının yalnızca %4’üdür; bu oran, Dünya’nın yüzey dönüş hızı ile kaçış hızı arasındaki orana benzer. Elbette, Dünya’dan farklı olarak küçük katı cisimler kütle çekimiyle değil, kimyasal bağlarla bir arada durur.
Sonuç olarak, 33 milyar tondan fazla kütlesine rağmen (burada türetildiği gibi), 3I/ATLAS’ın kütle çekimi oldukça zayıftır. 3 Ekim 2025’te, 29 milyon kilometrelik minimum bir mesafeden saniyede 67 kilometre hızla geçerken Mars’a uyguladığı kütle çekimsel itki, Usain Bolt’un rekor hızının 5 trilyonda biri kadardı ve bu da saniyede 2×10⁻¹² metrelik ölçülemeyecek kadar küçük bir hız etkisine denktir.
Zayıf kütle çekimine rağmen 3I/ATLAS, kamuoyunun büyük ilgisini çekmektedir. Bu, onun kütle çekimsel kütlesinin değil, dikkat çekici “ağırbaşlılığının” bir göstergesidir.
Yazar Hakkında
Avi Loeb, Galileo Projesi’nin başkanı, Harvard Üniversitesi’nin Kara Delik Girişimi’nin kurucu direktörü, Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’ndeki Teori ve Hesaplama Enstitüsü’nün direktörü ve Harvard Üniversitesi astronomi bölümünün eski başkanıdır (2011–2020).[1][2] Kendisi, Başkan’ın Bilim ve Teknoloji Danışmanları Konseyi’nin eski bir üyesi ve Ulusal Akademiler Fizik ve Astronomi Kurulu’nun eski başkanıdır.[2] “Extraterrestrial: The First Sign of Intelligent Life Beyond Earth” adlı çok satan kitabın ve 2021’de yayımlanan “Life in the Cosmos” adlı ders kitabının ortak yazarıdır.[1] “Interstellar” adlı yeni kitabının ciltsiz baskısı Ağustos 2024’te yayımlandı.
Bu yazı MEDIUM sitesindeki https://avi-loeb.medium.com/the-gravity-of-3i-atlas-a0f4faa1d858 yazısının çevirisidir.Edit
About the Author
1 thought on “3I/ATLAS’ın Kütle Çekimi”